Κοινωνικό άγχος. Πώς μας επηρεάζει;

Κοινωνικό άγχος.

Αυτή την φορά, και ως συνέχεια της προηγούμενης θεματολογίας που σχετιζόταν με το άγχος θα προσεγγίσουμε μία από τις κατηγορίες των διαταραχών άγχους, το κοινωνικό άγχος.

Τί είναι λοιπόν το κοινωνικό άγχος;

Η κοινωνική διαταραχή άγχους αποτελεί μία συνθήκη που χαρακτηρίζεται από έντονο άγχος, ανησυχία και φόβο αναφορικά με κοινωνικές περιστάσεις κατά τις οποίες το άτομο αισθάνεται εκτεθειμένο σε εξονυχιστικό έλεγχο, κριτική και απόρριψη.

Η κοινωνική φοβία μπορεί να περιλαμβάνει:

1. φόβους ειδικών κοινωνικών καταστάσεων, όπως ανησυχία ότι το άτομο δε θα καταφέρει να μιλήσει μπροστά σε κοινό, να φάει δημόσια, να περπατήσει σε ένα ανοιχτό χώρο με κόσμο ή να χορέψει ενώπιον άλλων.

2. φόβους γενικών κοινωνικών καταστάσεων όπως ανησυχία στο να κάνει μία ερώτηση ή να εμπλακεί σε μία συζήτηση.

Το άγχος και ο φόβος στα άτομα με κοινωνική φοβία σωματικά εκφράζονται με ερυθρότητα (κοκκίνισμα) στο πρόσωπο, εφίδρωση, τρέμουλο, ταχυπαλμία, και ξηροστομία.

Σύμφωνα με το διαγνωστικό εγχειρίδιο της ψυχιατρικής, η διαταραχή του κοινωνικού άγχους χαρακτηρίζεται από:

• Έντονο φόβο ή άγχος σχετικά με μία ή περισσότερες κοινωνικές καταστάσεις, κατά τις οποίες το άτομο είναι εκτεθειμένο σε πιθανό εξονυχιστικό έλεγχο από άλλα άτομα

• Το άτομο φοβάται ότι θα δείξει συμπτώματα άγχους ή θα ενεργήσει με τρόπο που θα κάνει τους άλλους να το αξιολογήσουν με αρνητικό τρόπο (θα ταπεινωθεί ή θα έρθει σε αμηχανία, οδηγώντας τους άλλους να το απορρίψουν ή να προσβληθούν)

• Οι κοινωνικές καταστάσεις σχεδόν πάντα προκαλούν φόβο ή άγχος, ενώ συχνά αποφεύγονται ή υπομένονται με έντονο φόβο ή άγχος

• Ο φόβος ή το άγχος είναι δυσανάλογα με την πραγματική απειλή που τίθεται από την κοινωνική κατάσταση ή το κοινωνικο-πολιτισμικό περιβάλλον

• Ο φόβος, το άγχος και η αποφυγή είναι επίμονα, αφού διαρκούν πάνω από 6 μήνες και προκαλούν στρες ή παρεμποδίζουν σημαντικά την κοινωνική, εργασιακή ζωή του ατόμου ή άλλους τομείς της λειτουργικότητάς του

• Ο φόβος μπορεί να εμφανίζεται μόνο σε καταστάσεις που το άτομο πρέπει να μιλήσει ή να πραγματοποιήσει μία παράσταση ή ερμηνεία μπροστά σε κοινό

Πώς όμως αναπτύσσεται το κοινωνικό άγχος;

Η αιτιοπαθογένεια του κοινωνικού άγχους προσδιορίζεται από: γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Ο φόβος κριτικής και ταπείνωσης συνδέεται με εμπειρίες στο οικογενειακό περιβάλλον. Έρευνες καταδεικνύουν ότι η γονεϊκή απόρριψη και η αποδοκιμασία αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για την εμφάνιση της κοινωνικής φοβίας. Ένα άτομο με κοινωνική φοβία συχνά μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον που δεν ενθαρρύνει την ελευθερία του λόγου και την αυτενέργεια και σχολιάζει αρνητικά την πρωτοβουλία και τον αυθορμητισμό. Για το λόγο αυτό, υιοθετεί μία στάση συστολής υποθέτοντας ότι ανά πάσα στιγμή, μπορεί κάποιος να το προσβάλλει ή να το ντροπιάσει.

Δυσλειτουργικότητα

Όπως αναφέραμε και την προηγούμενη φορά εξίσου σημαντικό με το συναίσθημα που βιώνουμε είναι και οι σκέψεις οι οποίες κάνουμε καθώς έχουν καθοριστική συνέπεια στο συναίσθημα και στην συμπεριφορά μας.

Οι σύνηθες αυτόματες αρνητικές σκέψεις ενός ατόμου με κοινωνικό άγχος είναι:

• Φαίνομαι χαζός.

• Έχω γίνει ρεζίλι.

• Ας ανοίξει η γη να με καταπιεί.

Αντίστοιχα εντοπίζουμε δυσλειτουργικές υποθέσεις όπως:

• Αν μιλήσω, δεν θα πω κάτι ενδιαφέρον και θα με σχολιάσουν.

• Αν κάνω ένα λάθος, θα ντροπιαστώ.

• Αν αρχίσω να τρέμω, οι άλλοι θα σκεφτούν ότι είμαι τρελός.

Καθώς και πυρηνικές πεποιθήσεις:

• Είμαι βαρετός.

• Είμαι ανεπαρκής.

• Είμαι παράξενος.

Η ενεργοποίηση των παραπάνω σε καταστάσεις που το άτομο βλέπει τους άλλους ως κριτές και τον εαυτό του ως κρινόμενο, έχει ως αποτέλεσμα τη γνωσιακή διεργασία των πληροφοριών από το περιβάλλον με καταστροφικό τρόπο. Ερευνητικά έχει διαπιστωθεί ότι τα άτομα με κοινωνικό άγχος διατηρούν υψηλές προσδοκίες σχετικά με τη συμπεριφορά τους και αναμένουν μία ιδανική δημόσια επίδοση σε κάθε κοινωνική συνθήκη («θα έπρεπε να είχα μιλήσει πιο σωστά», «θα έπρεπε να μη το είχα πει αυτό»).

Το κοινωνικό άγχος συχνά αποτελεί καταληκτικό παράγοντα της καθημερινότητας μας αλλά και της ζωής μας καθώς φαίνεται συχνά να αποτελεί κριτήριο για την επιλογή σπουδών, εργασίας και διαφόρων κοινωνικών δραστηριοτήτων. Το κοινωνικό άγχος μπορεί να μας κρατήσει εκτός μια επαγγελματικής ευκαιρίας αλλά και εκτός μίας κοινωνικής συνθήκης επηρεάζοντας έτσι κομμάτια της καθημερινότητας μας, αναγκάζοντας μας να κάνουμε εκπτώσεις ή να καταφεύγουμε σε συμπεριφορές ασφαλείας (κάτι το οποίο θα αναλύσουμε μια άλλη φορά).

Βοήθα τον εαυτό σου μιλώντας για αυτό και θυμήσου να επιλέγεις την έκθεση!

Σκοπός των παραπάνω είναι η ψυχο-εκπαίδευση, η αναγνώριση τμημάτων του εαυτού μας, η κατανόηση, η αποδοχή και η συνηδειτότητα.

Βιβλιογραφία

American Psychiatric Association, (2015), Διαγνωστικά Κριτήρια από DSM-5, Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας, Αθήνα.

Beck, A.T., Emery, G. and Greenberg, R.L., (1985), Anxiety Disorders and phobias. A cognitive perspective, Basic Books, New York.

Hughes, I., Budd, R. and Greenaway, S., (1999), Coping with anxiety and panic: A factor analytic study, British Journal of Clinical Psychology, 38: 295-304.

Kirk, J. and K. Rouf, (2004), “Specific phobias”, in Bennett-Levy J. et al, Oxford Guide to Behavioural Experiments in Cognitive Therapy, 161-171, Oxford University Press, London.